بررسی آمارهای تجاری نشان میدهد سهم چین از کل صادرات ایران در ۱۰ ماهه سال قبل بیش از ۲۸ درصد بوده و طی ۱۰ سال گذشته نیز روند صادرات ایران به این کشور صعودی بوده است.
صادرات ایران از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان دی ماه نیز به ترتیب چین با ۱۱.۵ میلیارد دلار، عراق با ۷.۷ میلیارد دلار، امارات متحده عربی با ۵.۲ میلیارد دلار، ترکیه با. ۵ میلیارد دلار و هند با ۱.۸ میلیارد دلار بوده است. بر این اساس در این مدت سهم پنج مقصد عمده صادراتی کشور از کل ارزش صادرات ۷۴ درصد بوده و چین و عراق در مجموع بیش از ۴۷ درصد کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند که نشان دهنده اهمیت این دو کشور در سبد صادراتی ایران است.
روند تجارت ایران و چین در ۱۰ سال گذشته
معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی تحت عنوان «وابستگی به بازارهای محدود و خام‌فروشی، چالش‌اساسی‌صادرات غیرنفتی ایران طی دهه اخیر» روند تجارت ایران را با مقاصد مهم صادراتی بررسی کرده است.
بر اساس این گزارش روند صادرات ۱۰ ساله صادرات کالایی بدون نفت خام ایران به چین طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۱ نشان میدهد صادرات به این کشور رشد کرده است؛ به‌طوری که از رقم بیش از ۷ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۲ به بیش از ۱۴ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۱ رسیده است. پس از شروع همه گیری کووید-۱۹، سرعت رشد صادرات کالایی به این کشور با شیب زیادی در سال ۱۴۰۰ افزایش یافت؛ به طوری که در این سال رشد ۶۱ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۹ را تجربه کرد. روند مثبت صادرات به این کشور در سال ۱۴۰۱ نیز متوقف نشد و اگرچه از سرعت رشد آن کاسته شده، اما نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۰.۹ درصد افزایش یافته است. طی ۱۰ ماهه ۱۴۰۲ ارزش صادرات کالایی بدون نفت خام ایران به چین حدود ۱۱.۵ میلیارد دلار بوده که کاهش حدود ۹ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده است.
از دلایل افزایش صادرات ایران به چین در سال ۱۴۰۱ در مقایسه با سال ۱۳۹۲ می‌توان به مشارکت پروپان مایع شده، بوتان مایع شده، پلی اتیلن گرید فیلم و متانول اشاره کرد که به ترتیب سهم ۴۲.۴ واحد درصد، ۲۳.۸ واحد درصد، ۱۹.۲ واحد درصد و ۱۷.۶ واحد درصد در رشد صادرات حدود ۹۸ درصدی ایران به چین داشته‌اند.
متوسط قیمت صادرات به چین نیز طی ۱۰ سال مورد بررسی با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده و در سال ۱۴۰۰ به رقم ۵۰۲ دلار به ازای هر تن رسیده که بیشترین رقم طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ است. در سال ۱۴۰۱ با اینکه صادرات نسبت به سال قبل با افزایش همراه بوده، متوسط قیمت صادرات به این کشور با کاهش ۳۶ دلار به ازای هر تن به ۴۶۵ دلار به ازای هر تن رسیده است. در واقع صادرات به چین در سال ۱۴۰۱ با قیمت پایین تری نسبت به سال ۱۴۰۰ انجام شده است. متوسط قیمت صادرات کالایی بدون نفت خام ایران به چین نیز طی ۱۰ ماهه ۱۴۰۲ هم حدود ۲۹۸ دلار به ازای هر تن بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۹ درصد کاهش یافته است. در واقع می توان اینگونه نتیجه گرفت که در صورت تداوم این روند احتمالاً در پایان سال ۱۴۰۲ نیز کالاهای صادر شده به چین حتی با متوسط قیمتی پایین تر از سال ۱۴۰۱ به فروش برسند.
تنوع پایین کالاهای صادراتی به چین
در این میان ۱۰ کالای عمده صادراتی ایران به چین در سال ۱۴۰۲، حدود ۸۲ درصد از کل ارزش صادرات ایران به این کشور را تشکیل میدهد که نشان دهنده تنوع پایین اقلام صادراتی به این کشور است. پروپان مایع شده با سهم حدود ۲۵ درصدی عمده کالای صادراتی ایران به چین محسوب می‌شود.
همچنین روند صادرات پروپان مایع شده از سال ۱۴۰۰ روند رو به رشدی را در پیش گرفته و در سال ۱۴۰۱ در مقایسه با سال ۱۴۰۰ رشد دو برابری را تجربه کرده است. پس از پروپان مایع شده، بوتان مایع شده و متانول مهمترین کالاهای صادراتی ایران به چین در سال ۱۴۰۱ بوده که سهم این دو که تعرفه از کل ارزش صادرات به چین در سال ۱۴۰۱، حدود ۲۷ درصد بوده است.
روند صادرات بوتان مایع شده مشابه پروپان بوده است و به طور کلی طی ۱۰ سال مورد بررسی، صادرات این محصول به چین متوسط رشد حدود ۲۰ درصدی را تجربه کرده است. روند رو به رشد صادرات متانول نیز که از سال ۱۳۹۹ آغاز شده بود، در سال ۱۴۰۱ متوقف شده و نسبت به سال ۱۴۰۰ با کاهش حدود ۴ درصدی همراه شده است.