مازیار جهادی / مدیر کلینیک کسب‌وکار تهران
نمایشگاه اکسپو جزو بزرگ‌ترین نمایشگاه‌هایی است که همیشه در دنیا برگزار می‌شود. شرکت‌ها معمولاً سعی می‌کنند در این نمایشگاه‌ها حضور داشته باشند و محصولات خود را عرضه کنند. در این نمایشگاه‌ها یکسری غرفه‌ها ثابت شده و محدودیت فضا سبب می‌شود که غرفه‌ها به میزهای کوچک‌تری تبدیل شوند تا بتوانند کارها را انجام دهند.
بزرگ‌ترین مشکلی که برای نمایشگاه اکسپو 2024 در تهران وجود دارد این است که این نمایشگاه با نمایشگاه گوانگ‌ژو چین مصادف شده است؛ بزرگ‌ترین نمایشگاهی که در طول سال در دنیا می‌تواند برگزار شود. مگر ما چند نمایشگاه در دنیا داریم که بزرگ باشد و همه شرکت‌های مهم دنیا بخواهند در آن مشارکت کنند. در سال در سراسر دنیا شاید 15 نمایشگاه بزرگ برگزار شود. گوانگ‌ژو قطعاً جزو پنج نمایشگاه اول دنیاست. این نمایشگاه همزمان با برگزاری نمایشگاه چاینا پلاس است. طبیعی است که حجم بزرگی از شرکت‌ها به سمت چین می‌روند. بنابراین اکسپوی تهران باید در زمانی برگزار می‌شد که بتواند مشارکت بیشتری را به خود جلب کند.
بازارها در دنیا و شرایط و پارادایم‌های کسب‌وکار پیرامون ما شدیداً در حال تغییر هستند. چین به سمت خودروسازی و محصولات های‌تک می‌رود. در این کشور یکسری تکنولوژی‌ها یا دارد فروخته می‌شود یا واگذار می‌شود. مانند قالب‌های دست‌دوم در مبحث صنعت پلاستیک، و لوازم خانگی و... خیلی از اصناف مختلف دارند تغییر می‌کنند. از سویی بازار روسیه خالی است و دنیا تمایلی ندارد که به این بازار کالا برساند. در بحث فولاد ایران شرایط بسیار ویژه‌ای دارد. ما انرژی بسیار خوب و ارزانی داریم. تولید در ایران شرایط نسبتاً خوبی دارد. اگر بتوانیم محصولات خوبی ارائه و نمایشگاه اکسپو را به خوبی هدایت کنیم، ایران به سادگی می‌تواند نقش چین را حتی در دنیا بازی کند. ایران ظرفیت بسیار عظیمی دارد. این را در نظر داشته باشید که چین محصول خاصی به روسیه نمی‌فرستد و ما می‌توانیم این خلأ را به طور جدی پر کنیم. از طرف دیگر حمل‌ونقل بسیار گران است و ایران به لحاظ جغرافیایی شرایطی استراتژیک دارد. ما می‌توانیم نقش‌آفرینی ویژه‌ای داشته باشیم. ما باید بتوانیم زیرساخت‌های خود را بهبود بدهیم، شرایط دنیا در حال تغییر است. ایران با ظرفیت فوق‌العاده تولید، حمل‌ونقل و انرژی و موقعیت جغرافیایی بسیار عالی می‌تواند وارد یک عرصه تازه از تجارت بین‌المللی شود. این اتفاق باید علاوه بر بسترسازی و زیرساخت داخلی با رویکردهای بین‌المللی و تعاملات جهانی گره بخورد و ضمن رفع تحریم، بازارهای جهان را به ایران معطوف کند. اگر ایران این نقش‌آفرینی را به درستی ایفا کند، موقعیت خود را در کریدورهای اصلی جهان احیا می‌کند که به خودی خود می‌تواند هدف بسیاری از کشورهای دنیا باشد. ایران ارتباط موثری بین دریاها دارد. موقعیت سوق‌الجیشی ایران طوری است که می‌تواند نقش بسیار خوبی در اقتصاد جهانی ایفا کند.
واقعیت این است که ما اساساً در این مبحث موفق نبوده‌ایم. در برگزاری اکسپو نیز چندان موفق نبودیم و باید این نقص را برطرف کنیم. ما اکنون فهرستی از تجار را در اختیار داریم که نزدیک به هزار و خرده‌ای تاجر را شامل می‌شود. مثلاً اسم تاجر نوشته شده اما توضیح داده نشده که شغل این فرد از پاکستان چیست؟ در کدام صنف فعالیت می‌کند؟ این بی‌نظمی خود نشان می‌دهد ما در این عرصه چندان موفق نیستیم. ما فقط می‌دانیم یکسری تاجر دارند وارد ایران می‌شوند؛ نه ما به عنوان میزبان می‌دانیم که باید با آنها چه کنیم، نه آنها به عنوان میهمان می‌دانند که باید در ایران چه کاری انجام دهند. اگر ما به درستی بدانیم تاجر طرف مقابل کارش چیست، می‌توانیم او را به خوبی هدایت کنیم تا به سمت زنجیره ارزشی ما برود.
در چین وقتی به عنوان تاجر ایرانی حضور داریم، درست است که با یکسری کارخانه‌ها و کسب‌وکارها جلسه می‌گذاریم، ولی واقعیت این است که این چند کارخانه یا با هم کنسرسیوم تشکیل داده‌اند، یا یک زنجیره ارزش ایجاد کرده‌اند تا همه نیاز مشتریان خود را رفع کنند. وقتی شما وارد یک کنسرسیوم یا زنجیره ارزش می‌شوید، تمام نیاز خود را از آنها خریداری می‌کنید. بنابراین نیازی نیست که بخشی از نیاز را از یک کارخانه و بخش دیگر را از کارخانه دیگری خریداری کنید. ما هیچ زیرساختی برای چنین مسائلی مهیا نکرده‌ایم و نمایشگاه اکسپو می‌تواند فرصتی برای تمرین چنین چیزهایی باشد و به نوعی باید برای اقتصاد ما یک ارزش افزوده ایجاد کند.
در استان تهران کار خوبی انجام شد. مثلاً ما بر روی زنجیره ارزش پوشاک، یک کنسرسیوم راه انداختیم. کنسرسیوم صادراتی ایجاد شد که در واقع شرکت شهرک‌های صادراتی و سازمان صنایع شهرک‌های صنعتی خیلی خوب از این ایده حمایت کردند. وقتی یک کنسرسیوم خوب صادراتی راه می‌افتد، داستان به این معناست که تعدادی شرکت در این زمینه مشارکت کرده‌اند، کنسرسیومی شکل داده‌اند، یک مدیرعامل دارند و تلاش می‌کنند یکسری استراتژی‌های خاص خود را ایجاد کنند. من وقتی می‌خواهم به تنهایی محصول خود را به کشوری مثل روسیه صادر کنم، یک کانتینر بار ممکن است پنج میلیارد تومان هزینه داشته باشد. این رقم به تنهایی برای یک تولیدکننده رقم بالایی است ولی وقتی به کنسرسیوم می‌رسیم، این عدد به دلیل مشارکت دیگر تولیدکنندگان سرشکن می‌شود. بنابراین باید این ایده‌ها را جدی گرفت و در اکسپو نیز باید این روش مشهود باشد.