عملکرد معاونت فناوری وزارت علوم از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که مجموع فروش شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۹۵۲.۳۰۰ میلیارد ریال و میزان صادرات دانش‌بنیان توسط پارک‌های فناوری و مراکز رشد در سال ۱۴۰۲ به میزان ۴۸۰ میلیون دلار بوده است.
بررسی آخرین وضعیت توسعه فناوری از سوی معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم در طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ بیانگر این موضوع است که این معاونت در ۴ ماموریت "خلق، سیاستگذاری و توسعه فناوری و نوآوری"، "توسعه جریان اقتصادی دانش‌بنیان"، "ترویج و گسترش تفکر فناورانه و نوآورانه در میان اعضای جامعه" و "مدیریت و راهبری زیر ساخت‌ها و نیازمندی‌های توسعه فناوری و نوآوری" وظایف خود را تعریف کرده است.
این معاونت در مدت ۳ سال اقداماتی چون توسعه پارک‌های علم و فناوری از ۴۵ به ۵۷ پارک، اعطای ۲۳ مجوز اصولی پردیس علم و فناوری از شورای گسترش آموزش عالی، راه‌اندازی ۲۳ پردیس مشترک بین وزارت علوم و شرکت شهرک‌های صنعتی استان‌های مربوط، صدور ۳۴ مجوز اولیه مراکز رشد واحدهای فناور و افزایش تعداد مراکز رشد از ۲۱۰ به ۲۹۱ مرکز و ارتقای شاخص نوآوری و جایگاه جهانی ایران از رده ۱۱۳ در سال ۱۳۹۲ به رده ۶۳ در سال ۱۴۰۲ را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.
معاونت فناوری وزارت علوم در طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ در اجرای ماموریت خلق، سیاستگذاری و توسعه فناوری و نوآوری، برنامه‌هایی را برای توسعه پارک‌های مشترک بین‌المللی، تحقیق و توسعه، پسا دکتری فناوری و پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها تعریف کرده و در این راستا اقدام به مشارکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و جهانی کرده است. ایجاد قطب‌های تخصصی فناوری و زنجیره ارزش راهبردی از دیگر اقدامات این حوزه به شمار می‌رود.
سیاستگذاری برای ماموریت‌گرا کردن پارک‌های علم و فناوری
برای توسعه فناوری با توجه به ظرفیت‌های ملی و آمایش سرزمینی، هر پارک استانی با توجه به آمایش استان، ظرفیت صنایع شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک، تکمیل‌کننـده فناوری زنجیره ارزش راهبردی یک صنعت شده است و در مرحله بعد برخی از واحدهای فناور جدید پذیرش شده برای تکمیل حلقه‌های مفقوده زنجیره جذب شده و خواهند شد.
از سوی دیگر بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع به واحدهای فناور موجود متصل می‌شوند تا توسعه فناوری در صنایع موجود صورت گیرد و با سایر ابزارهای ارزش افزوده، سعی شده است تا اقتصاد هر صنعت با ورود فناوری توسعه یابد.
برای این منظور یا پردیس‌های علم و فناوری تخصصی راه‌اندازی شده و یا به صورت موضوعی، به مراکز ماموریت‌هایی داده می‌شود؛ مانند توجه ویژه به فناوری‌های مرتبط با حوزه علوم انسانی با راه‌اندازی دبیرخانه ملی فناوری‌ها و نوآوری‌های علوم انسانی و اسلامی در پارک علم و فناوری استان قم.
زنجیره ارزش راهبردی
ایجاد زنجیره ارزش از دیگر اقدامات معاونت علمی در طی ۳ سال گذشته بوده که با همکاری وزارت کشور، معاونت علمی ریاست‌جمهوری و وزارت صمت در هـر جغرافیا اقدام به خلق ارزش شده است و این مهم در سند آمایش سرزمین در بند ۶۵ بخش راهبردها و سیاست‌های سرزمینی به اهمیت زنجیره ارزش به شرح زیر اشاره شده است:
پارک علم و فناوری البرز: زنجیره ارزش راهبردی صنعت دارو.
شاخص این برنامه رشد فروش کالا و خدمات دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی نسبت به سال تصویب برنامـه ۲۰۰ درصد رشد و افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان است.
پارک دانشگاه سمنان: زنجیره ارزش راهبردی حمل و نقل عمومی.
پارک علم و فناوری قم: زنجیره ارزش راهبردی فناوری تولید محتوای دیجیتال.
شاخص این برنامـه: نسبت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان حوزه صنایع فرهنگی صنایع خلاق علوم انسانی و اجتماعی به کل شرکت‌های دانش‌بنیان است.
پارک علم و فناوری دانشگاه کاشان: زنجیره ارزش راهبردی فرش ماشینی.
پارک علم و فناوری خراسان شمالی: زنجیره ارزش راهبردی صنایع دستی.
پارک علم و فناوری قزوین: زنجیره ارزش راهبردی صنایع شیمیایی-شوینده.
پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی: زنجیره ارزش راهبردی ماشین آالت سنگین.
پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد: زنجیـره ارزش راهبـردی صنعـت ساختمان با رویکرد صنعتی‌سازی.
ایجاد دبیرخانه‌های ملی
برای ماموریت گرایی پارک‌هـای علم و فناوری و تلاش در راستای حل مسائل جامعه و همچنین اجرایی‌سازی احکام برنامه هفتم معاونت فناوری وزارت علوم اقدام به تشکیل دبیرخانه‌های ملی کرده است. این دبیرخانه‌های ملی به این شرح است:
پارک دانشگاه تربیت مدرس: کاربردی سازی پایان نامه‌ها و رساله‌ها
شاخص برنامه: سهم اختراعات تجاری‌سازی شده از کل اختراعات ثبت شده
پارک دانشگاه امیرکبیر: طرح ملی ترویج کارآفرینی
شاخص برنامه: سهم اختراعات تجاری سازی شده از کل اختراعات ثبت شده
پارک علم و فناوری مرکزی: فناوری‌های زیست محیطی
شاخص برنامه: رتبه شاخص نوآوری به رتبه ۴۲
پارک علم و فناوری قم: فناوری و نوآوری‌های علوم اسلامی و انسانی
شاخص برنامه: نسبت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان حوزه صنایع فرهنگی، صنایع خلاق، علوم انسانی و اجتماعی به کل شرکت‌های دانش‌بنیان به ۱۰ درصد.
این دبیرخانه ملی تاکنون موفق به شناسایی و معرفی تعداد ۵۸۵ واحد فناور و حوزه علوم انسانی و اسلامی و فناوری نرم مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد واحدهای فناوری تا پایان سال ۱۴۰۲ شده است.
اجرای طرح "شتاب" استانی از دیگر اقدامات این دبیرخانه ملی است که نتیجه آن جذب ۱۳۸ ایده و تشکیل ۱۳ هسته نوآور در این حوزه شده است.
پارک علم و فناوری البرز: مالکیت فکری
شاخص برنامه: رتبه کشور در جهان از لحاظ تعداد اختراعات ثبت شده خارجی به رتبه ۵۰
اقدامات معاونت فناوری در راستای حل مساله شدن پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها
تصویب دستورالعمل ماده ۲ آیین‌نامه اجرایی ماده ۵ قانون جهش در مرداد ۱۴۰۳، اعطای گرنت جوانه شکوفایی و رشد (تصویب آیین‌نامه اجرایی در فروردین ۱۴۰۱) از اقدامات در راستای کاربردی شدن پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در جهت حل مساله بوده است.
دانشگاه یکی از کلیدی‌ترین عناصر در خلق فناوری هستند و پارک‌های علم و فناوری در کنار دانشگاه‌ها می‌توانند تحقیقات صورت گرفته و فناوری‌های خلق شده را تجاری‌سازی کرده و به محصول تبدیل کنند و در این راستا پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها و طرح‌های پژوهشی نقطه شروع برای خلق ایده و فناوری به شمار می‌روند؛ از این رو هدایت آنها به سمت حل مسائل کشور و توسعه فناوری‌های نوظهور از اقدامات جدی است.
در این جهت سامانه "نظام ایده‌ها و نیازها" (نان) ایجاد شد و تا اول اردیبهشت ماه امسال تعداد ۱۲۰۵۳ نیاز، ۲۶۳۰ ایده و ۲۰۲۳ طرح پژوهشی در این سامانه به ثبت رسیده است.
اجرای طرح استادمحوری ذیل نظام ایده‌ها و نیازها و ثبت تعداد ۵۳۹۶ رساله در مقاطع تحصیلات تکمیلی از دیگر دستاوردهای راه اندازی این سامانه است. در سامانه "نان" تا ۱۶ تیرماه جاری تعداد ۱۵ هزار و ۹۲۱ نیاز، ۲۸۶ ایده و ۲۰۲۳ طرح پژوهشی به ثبت رسیده است.
همچنین دبیرخانه ملی رویش فناوری از پایان نامه‌ها در پارک علم و فناوری تربیت مدرس راه اندازی شد. در این دبیرخانه، طرح از مرحله پروپوزال، ایده بررسی و حمایـت می‌شود و دانشجو از این مرحله تحت حمایت قرار می‌گیرد و پس از پایان نامه بلافاصله می‌تواند وارد تشکیل هسته فناور شود.
این طرح که مرحله پایلوت آن تمـام شده، می‌تواند از مهرماه سال جاری به صورت ملی اجرایی شود.
پسادکتری فناوری
در بخش حمایت از پسادکتری فناوری که شیوه‌نامه آن در مرداد سال جاری در شورای عالی عتف به تصویب رسید، با مجوز مقام معظم رهبری ۵۰۰ مجوز سرباز "پسا دکتری" دریافت شد که با ابلاغ دستورالعمل توسط ستاد کل، می‌توان از ظرفیت سالانه ۵۰۰ فـارغ التحصیل دکتری در این زمینه استفاده کرد.
تحقیـق و توسـعه
همکاری معاونت فناوری وزارت علوم با هلدینگ‌های بزرگ و شرکت‌های تخصصی برای همکاری با پارک‌های علم و فناوری موجب شد تا بیش از ۴۰۰ واحد تحقیق و توسعه شرکت‌ها و صنایع در پارک‌ها مستقر شوند.
توسعه دیپلماسی فناوری و نوآوری با دو موضوع مراکز بین‌المللی مشترک و نمایشگاه‌های بیـن‌المللی از دیگر برنامه‌های اجرا شده از سوی این معاونت است.
ایجاد پارک‌های مشترک بین‌المللی
پارک‌های مشترک بین‌المللی زمینه‌ساز تعمیق و گسترش فعالیت‌های فنـاورانه و نوآورانه بین‌المللی هستند و از این رو در این راستا اقدام به توسعه فعالیت‌های فناورانه با پارک‌های علم و فناوری در کشورهای چین، روسیه، ازبکستان، قزاقستان، عراق و ترکیه از طریق ایجاد میزهای تعاملات فناورانه و نوآورانه شده است.
نمایشگاه‌های بین‌المللی و یا جهانی مشترک
حمایت و نظارت بر فعالیت‌های بین‌المللی پارک‌های علم و فناوری ازجمله حضور در رویدادها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی پارک‌های علم و فناوری از برنامه‌های معاونت فناوری وزارت علوم در راستای توسعه بازار محصولات فناورانه بوده است که از جمله این اقدامات را می‌توان به حضور در همایش کشورهای حاشیه دریای خزر ۲۰۲۳ آستاراخان روسیه، بازدید رؤسای پارک آذربایجان غربی و دانشگاه ارومیه از وان ترکیه و آشنایی با زیست‌بوم کارآفرینی منطقه با شرکت‌های تابعه اشاره کرد.
توسعه جریان اقتصاد دانش بنیان
معاونت فناوری وزارت علوم برای اجرایی کردن این ماموریت، ارتقای رتبه نوآوری به ۴۲ را هدف گذاری کرده و توسعه سامانه "جان" (سامانه جریان اقتصادی نوین) از برنامه‌های این معاونت در این راستا است.
توسعه تجاری‌سازی محصولات فناورانه و ایجاد بازار الکترونیکی برای محصولات فناورانه پارک‌های علم و فناوری، ایجاد پایگاه داده قابل اتکا در معرفی محصولات به بازارهای الکترونیکی، شبکه‌سازی بین واحدهای فناور مستقر در پارک‌های علم و فناوری بر اساس حوزه فعالیت به منظور توسعه محصولات فناورانه و تبیین داشبورد مدیریتی زنجیـره ارزش راهبـردی به منظـور تسهیل‌گری و معرفی آنها به مردم و کمک به صادرات از رویکردهای این سامانه است.
برای توسعه سامانه "جان"، سامانه توانمندی‌ها و اعلام نیاز ایران (توانیران) بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور بررسی و ارزیابی کالاهای دارای مشابه داخلی محصولات وارداتی و صدور مجوز خرید و یا عدم خرید و جلوگیری از واردات محصولات تولید واحدهای فناور و شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری با عدم تخصیص ارز به محصـولات دارای مشابه داخلی توسط وزارت صمت طی تفاهم نامه مشترک، برنامه‌ریزی شد.
با این برنامه‌ریزی‌ها تاکنون ۲۳۱۵ شرکت فروشنده، محصولات خود را در سامانه "جان" بارگذاری کردند که جزئیات آن به این شرح است:
فب لب و همساز:
معاونت فناوری و نوآوری وزارت عتف با همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با هدف حمایت از ساخت محصولات بار اول بــه منظـور خدمـت بـه نخبگان و فناوران، حمایت از ایده‌های فناورانه و نوآورانه، ایجاد پل ارتباطی بین ایده، صنعت و دانشگاه، اقـدام به راه‌اندازی آزمایشگاه ساخت سریع (Lab Fab) محصولات فناورانه با محوریت پارک‌های علم و فناوری منتخب شده است.
در همیـن راستا پژوهانه حمایتی در قالـب "طرح همساز"، جهـت ساخت نمونه اولیه یک محصول (Prototype) با حداقل هزینه تمام شده و قابلیت تجاری سازی شدن، تا سقف اعتبار مصوب در نظر گرفته شده اسـت. این حمایت برای شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا و هسته‌های فناور و دانشجویان تحصیلات تکمیلی است.
فب‌لب‌ها با ایجاد شبکه میان کارگاه‌های مختلف فرصتی را برای هر صاحب ایده‌ای ایجاد می‌کنند تا ضمن ارائه مشاوره‌های فنی، اصلاح نقشه‌هـا و شرایط ساخت محصول اولیه را که برای تیم‌های نوپا سخت و چند وجهی است، انجام دهند تا سرعت دستیابی به محصول افزایش یابد و امکان موفقیت شرکت دانش‌بنیان برای تجاری‌سازی محصولـش افزایش یابد. دانشـجویان تحصیلات تکمیلی هم امکان تجربه ساخت را حتی در دانشگاه‌هایی که امکانات کافی ندارند، پیدا می‌کنند.
شـاخص این برنامـه، رشد فروش کالا و خدمات دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی نسبت به سال تصویب برنامه ۲۰۰ درصـد، افزایش شرکت‌های دانـش‌بنیان و افزایش رتبـه نوآوری کشور تعیین شده است.
طرح ملی دستیار فناوری
طرح ملی دستیار فناوری یک دوره ۶ ماهه کارآموزی دانشجویی در شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است که این طرح در راستای توسعه همکاری متقابل پارک‌های علم و فناوری با دانشگاه‌ها، ارتقای توان پاسخگویی دانشگاه‌ها به نیازهای جامعه، مهارت‌آموزی دانشجویان برای ورود به بازار کار و تامین نیروی کار واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان در معاونت فناوری وزارت علوم به اجرا درآمده است.
مخاطبان این طرح دانشجویان دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری و حامیان آن نیز پارک‌های علم و فناوری هستند.
این معاونت همواره بر تداوم و استمرار اجرای طرح "تانا" (توسعه اکوسیستم نوآوری استان‌ها) در سال ۱۴۰۲ و اعطای حمایت‌های آن داشته است و در این راستا اختصاص و ابلاغ ۶ میلیارد ریال در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۲ به پارک‌های علم و فناوری البرز، خراسان شمالی، زنجان، قم، یزد و دانشگاه امیرکبیر به منظور برگزاری رویداد توسعه اکوسیستم نوآوری استان‌ها، برگزاری بیش از ۱۰۰ رویداد تانا و ابلاغ اعتبار ۳۷۵۰۰ میلیون ریال از جمله اقدامات این معاونت است.
توافق با صنابع بزرگ و راهبری از دیگر برنامه‌های این معاونت است که با انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با سازمان صنایع کوچک و شرکت شهرک‌های صنعتی ایران در زمینه تقویت و ارتقای زیست بوم نوآوری و فناوری به منظور اشترک‌گذاری ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها، ۲۷۰.۳ هکتار اراضی در اختیار پردیس‌های مشترک قرار گرفت.
وضعیت کنونی شرکت‌ها
آخرین وضعیت توسعه اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور در معاونت فناوری وزارت علوم به این شرح است:
* توسعه پارک‌های علم و فناوری از ۴۵ به ۵۷ پارک
* اعطای ۲۳ مجوز اصولی پردیس علم و فناوری از شورای گسترش آموزش عالی
* راه‌اندازی ۲۳ پردیس مشترک بین وزارت علوم و شرکت شهرک‌های صنعتی استان‌های مربوط
* صدور ۳۴ مجوز اولیه مراکز رشد واحدهای فناور و افزایش تعداد مراکز رشد از ۲۱۰ به ۲۹۱ مرکز
* ارتقای شاخص نوآوری و جایگاه جهانی ایران از رده ۱۱۳ در سال ۱۳۹۲ به رده ۶۳ در سال ۱۴۰۲
مجموع فروش شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری نیز به این شرح است:
مجموع فروش شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری
صادرات شرکت‌های دانش بنیان