اولین موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل کشورهای روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس، توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و مقامات ۵ کشور عضو آن اتحادیه و کمیسیون اقتصادی اوراسیا، طی مراسمی در حاشیه اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سن پترزبورگ روسیه امضا شد.
به گزارش ایسنا، سازمان توسعه تجارت توضیحاتی درباره موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا ارائه کرده است. بر این اساس این موافقت‌نامه تجارت آزاد، اولین و کاملترین موافقت‌نامه تجاری ایران است که پس از حدود سه سال مذاکره و با توجه به تجربیات ناشی از اجرای موافقت‌نامه موقت فی‌مابین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سرانجام می‌رسد.
پیش از این موافقتنامه‌ای تحت عنوان آزاد با سوریه منعقد شده بود که مفاد موافقت‌نامه و ماهیت آن عملاً با تجارت آزاد فاصله داشت. سایر توافقات ایران نیز موافقت‌نامه‌های ترجیحی با تعداد اقلام و عملکردی محدود بوده است. این موافقت‌نامه دارای کاملترین و مفصل‌ترین متن توافقنامه تجاری ایران با ۱۱ فصل و یک ضمیمه مربوط به فهرست‌های کالایی دو طرف است.
فصول این موافقت‌نامه شامل: مقدمه، تجارت کالا، چاره کارهای تجاری، اقدامات فنی، اقدامات بهداشتی، قواعد مبدا، همکاری گمرکی، حل و فصل اختلافات، خرید دولتی، همکاری‌های بخشی (در حوزه‌های حمل و نقل،انرژی، صنایع خودرو، مناطق آزاد تجاری و بنگاه‌های کوچک و متوسط) و مقررات پایانی است و در ضمیمه آن کالاهایی که مشمول حذف تعرفه نمی‌شوند، مشخص شده‌اند.
مطابق این موافقت‌نامه تجارت آزاد، جهت افزایش تجارت فی‌مابین و گسترش همکاری‌ها، علاوه بر تسهیل تجارت و رفع موانع غیر تعرفه‌ای، تعرفه ورودی حدود ۸۷ درصد اقلام کالایی فی‌مابین حذف می‌شود.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت و واردات ۳۸۸ میلیارد دلاری از جهان، بازار بسیار بزرگ در نزدیکی ایران محسوب می‌شود و افزایش مناسبات فی‌مابین امکان استفاده حداکثری از این پتانسیل و بازار بزرگ را برای کشور فراهم خواهد آورد. با توجه به واردات قابل ملاحظه اوراسیا از جهان، با انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد فی‌مابین، پیش‌بینی می‌شود با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و تولیدات مشترک و فراهم آوردن زیرساخت‌های مناسب، تجارت فی‌مابین افزایش قابل قبولی داشته باشد.
شایان ذکر است، بعد از تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل کشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، ارمنستان و قرقیزستان، در سال ۲۰۱۵ میلادی، بسیاری از کشورها، تمایل خود را برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری با آن اتحادیه اعلام و مذاکرات را آغاز کرده‌اند.
ایران از سال ۱۳۹۴ مذاکرات اولیه را جهت بررسی چگونگی گسترش رابطه تجاری و اقتصادی با اتحادیه مذکور آغاز کرد و پس از امضای موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه تجارت آزاد بین ج.ا ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در اردیبهشت ۱۳۹۷ توسط مقامات طرفین و طی فرایند تصویب داخلی در کشورها، این موافقت‌نامه موقت از ۵ آبان ۱۳۹۸ اجرایی شده است.
با ارزیابی مثبت از عملکرد موافقت‌نامه موقت (افزایش ۸۲ درصدی صادرات ایران در اقلام ترجیحی مشمول موافقت‌نامه موقت در سال اول اجرا) مذاکرات برای تبدیل این موافقت‌نامه موقت به موافقت‌نامه تجارت آزاد فی‌مابین از سال ۱۳۹۹ آغاز شد و پس از برگزاری جلسات هماهنگی داخلی متعدد با دستگاه‌های ذیربط و بیش از ۳۰ جلسه مذاکراتی به صورت ویدئو کنفرانس و ۶ دور مذاکرات حضوری بین تیم‌های مذاکراتی ۵ کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کمیسیون اقتصادی آن اتحادیه از یک سو و تیم مذاکراتی ایران از دستگاه‌های ذیربط داخلی به سرپرستی سازمان توسعه تجارت، نهایتاً در تاریخ دوشنبه ۴ دی ماه این موافقت‌نامه بین مقامات طرفین امضا شد.
پس از طی فرایند تصویب در مراجع قانونی همه کشورهای امضا کننده، این موافقت‌نامه وارد فرایند اجرایی خواهد شد.